Ελληνική ιστορία και προϊστορία

Ελληνική ιστορία και προϊστορία
Ελληνική ιστορία και προϊστορία

Δευτέρα 31 Αυγούστου 2015

Ο Βασιλιας Ονησιλος της Κυπριακης Σαλαμινας και η Ιωνικη Επανασταση στο νησι

Τα πιο αξιοσημείωτα γεγονότα που συνέβησαν κατά την μακρά, σχετικά, περσική κυριαρχία στην Κύπρο, ήταν οι επανειλημμένες προσπάθειες των Κυπρίων να αποτινάξουν τον περσικό ζυγό και - στο πλαίσιο αυτό - η εμπλοκή των Ελλήνων. Ιδίως δε των Ιώνων αρχικά και των Αθηναίων στη συνέχεια. Αν και οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν, ένα όμως από τα αποτελέσματά τους ήταν η παραπέρα σύσφιξη των σχέσεων της Κύπρου με τη μητροπολιτική Ελλάδα και κυρίως με την Αθήνα. Κατά τους κλασικούς ιδιαίτερα χρόνους οι δεσμοί με την Αθήνα ήταν ιδιαίτερα ισχυροί. Στην Αττική, μάλιστα, ζούσαν πολλοί Κύπριοι οργανωμένοι σε κοινότητες, βασικά έμποροι, οι δε επιγραφικές μαρτυρίες αποδεικνύουν την εκεί παρουσία τους. Οι σχέσεις όμως δεν ήταν μόνο εμπορικές. Φυσικό ήταν σταδιακά να επεκταθούν και σε άλλους τομείς: τον πολιτικό, τον πολιτιστικό, το θρησκευτικό κλπ. Έτσι, στη συνέχεια, απαντούν Κύπριοι που διαπρέπουν στην φιλοσοφία (αναφέρουμε το στωικό φιλόσοφο Ζήνωνα τον Κιτιέα, όπως και τον τόσο διάσημο στην αρχαία Αθήνα μεταγενέστερο κυνικό φιλόσοφο Δημώνακτα τον Κύπριο, του οποίου το βίο έγραψε ο μαθητής του Λουκιανός). Από επιγραφικές μαρτυρίες γνωρίζουμε επίσης την επιτυχή συμμετοχή Κυπρίων σε αγώνες σε διάφορα μέρη του ελληνικού κόσμου, όπως και Κυπρίους αφιερωτές στη Δήλο, στο Άργος, στους Δελφούς και αλλού, καθώς επίσης και Κυπρίους που έγιναν επίτιμοι πολίτες διαφόρων αρχαίων ελληνικών πόλεων, ύστερα από αξιόλογες υπηρεσίες που είχαν προσφέρει σε αυτές. Τέτοιες σχέσεις συνεχίστηκαν έντονες μέχρι και τα ελληνιστικά χρόνια. Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια αποτίναξης της περσικής κυριαρχίας ήταν η επανάσταση των κυπριακών βασιλείων το 499/98 π.Χ., με πρωτοστάτιδα την πόλη της κυπριακής Σαλαμίνας και ηγέτη τον πρίγκιπα Ονήσιλο. Πληροφορίες δίνει με αρκετές λεπτομέρειες ο μεγάλος ιστορικός Ηρόδοτος. Ο Ονήσιλος, αδελφός του βασιλιά της Σαλαμίνας Γόργου που ήταν φιλοπέρσης έκανε την πρώτη μεγαλόπνοη προσπάθεια να ενώσει όλα τα κυπριακά βασίλεια σε έναν κοινό αγώνα κατά των Περσών κάτω από την ηγεσία του, εμφυσώντας σε όλους τους Κυπρίους το αίσθημα μιας εθνικής κοινής συνείδησης. Αφού κατόρθωσε να εκθρονίσει το φιλοπέρση βασιλιά αδελφό του, συσπείρωσε γύρω του όλες τις επαναστατικές δυνάμεις του νησιού. Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο, επειδή στο νησί στάθμευε ισχυρή περσική φρουρά και επειδή υπήρχαν και άλλα ισχυρά φιλοπερσικά στοιχεία. Ωστόσο όλα τα κυπριακά βασίλεια τάχθηκαν με το μέρος των επαναστατών, εκτός από το βασίλειο της Αμαθούντας. Ο Ονήσιλος, θέλοντας να ξεκαθαρίσει πρώτα την κατάσταση στο εσωτερικό, πολιόρκησε και χτύπησε την Αμαθούντα. Ο βασιλιάς των Περσών Δαρείος αντέδρασε αμέσως κατά των επαναστατημένων Κυπρίων, στέλνοντας στο νησί ισχυρές στρατιωτικές ενισχύσεις με αρχηγό τον Πέρση στρατηγό Αρτύβιο. Στο μεταξύ ο Ονήσιλος είχε έρθει σε επαφή με τους επίσης επαναστατημένους κατά των Περσών Ίωνες της Μικράς Ασίας. Μάλιστα μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι σχέσεις Ονήσιλου-Ιώνων ήταν κάπως παλαιότερες κι ότι η κυπριακή επανάσταση ακολούθησε την ιωνική με προσυνεννόηση. Είναι πάντως γεγονός ότι οι Ίωνες ανταποκρίθηκαν αμέσως στην έκκληση των Κυπρίων για βοήθεια και έστειλαν στο νησί στρατεύματα και ισχυρή ναυτική δύναμη, που ανέλαβε την ευθύνη να αντιμετωπίσει τις ενωμένες ναυτικές δυνάμεις Περσών και Φοινίκων. Οι αρχαίες φιλολογικές πηγές αναφέρουν ότι πριν από την αποφασιστική μάχη, ο στρατηγός των Ιώνων ήταν βασικός ομιλητής προς τα κυπριακά στρατεύματα που τα κάλεσε να αγωνιστούν όσο καλύτερα μπορούσαν για την ελευθερία και της Κύπρου και της Ιωνίας.
Η αποφασιστική σύγκρουση έγινε στην πεδιάδα της Σαλαμίνας, στην ανατολική Κύπρο. Παράλληλα με την αντιπαράθεση στην ξηρά, στα ανοικτά της ίδιας πόλης ο στόλος των Ιώνων και των Κυπρίων αντιμετώπισε το στόλο των Περσών και των Φοινίκων. Στη θάλασσα, η μεγάλη ναυτική ικανότητα και υπεροχή των Ιώνων έδωσε σ' αυτούς τη νίκη. Στην ξηρά, η μάχη ήταν ιδιαίτερα σκληρή και αρχικά η νίκη έκλινε προς το μέρος των Κυπρίων. Ο ίδιος ο Ονήσιλος αντιμετώπισε τον αρχηγό των Περσών Αρτύβιο και κατόρθωσε να τον καταβάλει και να τον σκοτώσει. Είναι μάλιστα γνωστό το επεισόδιο αυτό στο οποίο γίνεται αναφορά στις αρχαίες πηγές στο περίφημο πολεμικό άλογο του Αρτύβιου που ήταν εκπαιδευμένο να χτυπά με τα μπροστινά του πόδια τους αντιπάλους του Πέρση στρατηγού. Όμως ο υπασπιστής του Ονήσιλου κατόρθωσε να κόψει τα πόδια του αλόγου, ενώ ο Κύπριος αρχηγός των επαναστατών κατέβαλε τον αρχηγό των Περσών. Όμως σε αυτή την κρίσιμη φάση της μάχης, μια προδοσία ήρθε για να διαφοροποιήσει τα πράγματα υπέρ των Περσών: ο βασιλιάς του Κουρίου Στασάνος αυτομόλησε, μαζί με το δικό του στράτευμα και τάχθηκε με το μέρος των περσικών δυνάμεων. Το παράδειγμά του ακολούθησαν αμέσως και τα πολεμικά άρματα των Σαλαμινίων, οπότε πια η τροπή της μάχης άλλαξε οριστικά. Ο Ονήσιλος αγωνίστηκε μέχρι το τέλος και έπεσε πολεμώντας. Δίπλα του στάθηκε πιστός μέχρι θανάτου ο βασιλιάς των Σόλων Αριστόκυπρος. Ο Αριστόκυπρος αυτός ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά των Σόλων Φιλοκύπρου, που είχε ιδιαίτερα στενούς δεσμούς με την Ελλάδα και ιδίως με την Αθήνα: μεταξύ άλλων ήταν αυτός που είχε προσκαλέσει στην Κύπρο και είχε φιλοξενήσει το σοφό Σόλωνα τον Αθηναίο, μάλιστα προς τιμή του οποίου λέγεται ότι είχε δώσει στην πόλη του την ονομασία Σόλοι.
Τόσο ο Ονήσιλος όσο και ο Αριστόκυπρος έχασαν την ζωή τους, πολεμώντας όχι μόνο για την ελευθερία του νησιού τους, αλλά και για το γλυκό όνειρο μιας ενωμένης και ενιαίας Κύπρου. Το όνειρο αυτό ήταν ιδιαίτερα τολμηρό τότε, σε μια εποχή που το νησί ήταν διαχωρισμένο σε πολλά αυτόνομα βασίλεια που το καθένα είχε δική του"εθνική" συνείδηση και δική του πολιτική όπως και δικά του συμφέροντα. Κάτω από το πρίσμα αυτό, δεν κρίνεται, ως παράδοξη η στάση των Αμαθουσίων να αρνηθούν συμμετοχή στον αγώνα, ούτε ως περίεργη η προδοσία των Κουριέων που έκριναν σε κάποια στιγμή ότι έπρεπε να εξυπηρετήσουν πρώτιστα τα συμφέροντα της δικής τους πόλης. Τελικά, λοιπόν, οι Πέρσες και οι Φιλοπέρσες νίκησαν στην ξηρά. Οι Ίωνες, όταν έμαθαν το αποτέλεσμα της μάχης, απέσυραν τα καράβια τους. Στο θρόνο της Σαλαμίνας ανέβηκε ξανά ο φιλοπέρσης βασιλιάς Γόργος. Οι φιλοπέρσες μονάρχες διατήρησαν την εξουσία στα βασίλειά τους. Από τις κυπριακές πόλεις, δύο συνέχισαν τη σκληρή αντίσταση κατά των Περσών. Η μια ήταν η πόλη των Σόλων και η άλλη η Παλαίπαφος. Οι Σόλοι πολιορκήθηκαν από τους Πέρσες και άντεξαν για πέντε μήνες, μέχρι να αναγκαστούν να υποκύψουν. Τότε η πόλη αυτή που ανέκαθεν ακολουθούσε σαφώς φιλελληνική πολιτική, δέχτηκε σκληρότατες κυρώσεις. Μεταξύ άλλων, η πόλη έχασε την αυτονομία της -πράγμα ιδιαίτερα σοβαρό - κι βρέθηκε όπως φαίνεται κάτω από την κηδεμονία και επόπτευση του φιλοπέρση βασιλιά μιας γειτονικής πόλης, του Μαρίου. Μάλιστα για την ασφαλέστερη επόπτευση της πόλης των Σόλων, κτίστηκε στην κορυφή κοντινού λόφου που δεσπόζει στην περιοχή ένα μεγάλο οικοδόμημα στο οποίο θα πρέπει να είχε εγκατασταθεί και περσική φρουρά. Το οικοδόμημα αυτό, που ερευνήθηκε ανασκαφικά, είναι σήμερα γνωστό ως ανάκτορο του Βουνιού. Όπως προκύπτει από την αρχαιολογική έρευνα, αυτό το παλάτι - φρούριο κτίστηκε αρχικά με βάση τα ανατολικά πρότυπα. Αργότερα όμως, όταν τα πράγματα διαφοροποιήθηκαν, το ανάκτορο υπέστη διαδοχικές ανοικοδομήσεις (διακρίνεται συνολικά σε τέσσερις φάσεις) οπότε κυριάρχησαν τα ελληνικά αρχιτεκτονικά πρότυπα. Η Παλαίπαφος (Πάφος) φαίνεται επίσης ότι είχε πολιορκηθεί και προβάλει μακρά και σθεναρή αντίσταση κατά των Περσών. Δε γίνεται αναφορά στις αρχαίες γραπτές (φιλολογικές) πηγές (όπως γίνεται για τους Σόλους), όμως τούτο αποδεικνύεται από τα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική έρευνα. Μεγάλος αριθμός από βέλη και όπλα, πλήθος από πέτρινα βλήματα καταπελτών, πολιορκητικός τύμβος που είχε ανεγερθεί έξω από την ανατολική πύλη της πόλης, υπόγειες στοές (λαγούμια) που κατασκεύασαν οι πολιορκούμενοι για να πλησιάσουν και να καταστρέψουν τον πολιορκητικό τύμβο, καθώς και άλλα ευρήματα, πείθουν ότι η Πάφος, όπως και οι Σόλοι, πρόβαλε ισχυρή αντίσταση σε μακρά και σκληρή πολιορκία. Τελικά και η πόλη αυτή αναγκάστηκε να υποταχτεί, και η επανάσταση τερματίστηκε. Λίγα χρόνια αργότερα το 480 π.Χ. οι Κύπριοι αναγκάστηκαν να συνδράμουν τον Πέρση Βασιλιά Ξέρξη με στρατιωτικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του κατά της Ελλάδας. Οι Πέρσες δεν είχαν δικό τους ισχυρό ναυτικό στη Μεσόγειο, γι' αυτό και χρησιμοποιούσαν τις ναυτικές δυνάμεις και τις ναυτικές ικανότητες που ήταν υποχρεωμένοι να τους παραχωρούν οι υπόδουλοι σε αυτούς λαοί (όπως οι Φοίνικες, οι Κίλικες, οι Κύπριοι). Στην εκστρατεία του Ξέρξη κατά της Ελλάδας, οι Κύπριοι συμμετείχαν με μια ισχυρή ναυτική δύναμη που αριθμούσε 150 καράβια! Τη συμμετοχή των Κυπρίων στην εκστρατεία αυτή, περιγράφει ο Ηρόδοτος. Μάλιστα ο μεγάλος αυτός ιστορικός αναφέρει ότι, μετά την πανωλεθρία που έπαθε ο Ξέρξης στα στενά της Σαλαμίνας, η σύμμαχός του Αρτεμισία βλέποντας την απροθυμία των Κυπρίων να πολεμήσουν τους χαρακτήρισε όχι καλούς συμμάχους αλλά κακούς δούλους.
Πηγη: http://www.hellenica.de/Griechenland/Zypern/Ges/GR/KyprosPersikoiPolemoi.html

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου